Bij transgender personen komt (de gedachte aan) zelfmoord vaker voor dan bij niet-transgender personen. Een zelfmoord(poging) is echter nooit toe te schrijven aan één oorzaak. Dat zelfmoord bij transgender personen vaker voorkomt, is dus nooit enkel te verklaren door hun transgender identiteit.

Sommige personen zijn kwetsbaarder voor het ontwikkelen van donkere gedachten, bijvoorbeeld door genetische factoren, een psychiatrische aandoening, of een familiegeschiedenis van zelfmoordgedachten. Jongeren lopen daarnaast ook een hoger risico op zelfmoord in vergelijking met volwassenen. Uit hersenonderzoek bij jongeren blijkt immers dat ze minder goed vervelende ervaringen of gedachten kunnen relativeren. Zo is uitgesloten worden door anderen of het gevoel ‘er niet bij horen’ voor een jongere vaak een erg heftige ervaring. Deze kwetsbaarheidsfactoren zorgen ervoor dat sommige personen met een vollere emmer starten dan andere personen.

In dit filmpje legt professor Gwendolyn Portzky van het Vlaams Expertisecentrum voor Suïcidepreventie (VLESP) uit wat iemand tot zelfmoord drijft:

Je kan meer lezen over de oorzaken van zelfdoding en het suïcidaal proces op de website van het VLESP

Daarnaast zijn er een hoop stressfactoren die iemands emmer verder vol kunnen doen lopen. Er zijn verschillende stressfactoren die voor transgender personen de emmer verder kunnen vullen: men noemt deze ‘minderheidsstress’. Deze minderheidstress komt voornamelijk voort uit het gevoel dat men ‘anders’ is. Transgender personen hebben minder positieve rolmodellen en -toekomstperspectieven om angsten, stress en onzekerheden te relativeren. Dit gevoel kan ontstaan wanneer de jongere niet meteen gelijkgestemden vindt, een vervelende opmerking krijgt of gewaar wordt dat de samenleving zich vooral richt op cisgender (niet-transgender) personen. Jongeren die sterk op zoek zijn naar hun eigen identiteit hebben het daarom niet altijd gemakkelijk. Dit alles kan leiden tot een laag zelfbeeld en/of depressieve gedachten. Voor, tijdens en na een eventuele transitie zijn er daarnaast bijkomende stressfactoren die het voor transgender personen moeilijker kunnen maken, zoals bijvoorbeeld de omgeving op de hoogte brengen dat men transgender is, moeten aanvaarden dat men niet geboren is in het gewenste lichaam, mogelijke complicaties van operaties, … De zelfmoordgedachten zijn niet per definitie gerelateerd aan de transgender gevoelens, maar deze zorgen wel voor een extra stressfactor die transgender jongeren specifiek kwetsbaar maakt.

Tenslotte zijn er ook nog drempelfactoren, die de emmer kunnen doen overlopen en de persoon kunnen doen overgaan van zelfmoordgedachten naar een zelfmoordpoging. Er zijn daarentegen ook drempelverlagende of beschermende factoren die net kunnen voorkomen dat iemand die aan zelfmoord denkt een poging doet, zoals steun van familie en vrienden.

Op de website ‘help! Mijn kind denkt aan zelfmoord‘ kan je meer lezen over hoe zelfmoordgedachten bij jongeren ontstaan.

Vragen

Onderstaande vragen hebben betrekking op je kind en suïcidegedachten. Deze informatie is gebaseerd op wetenschappelijk onderzoek en kennis uit de zorgpraktijk, en werd ontwikkeld in samenwerking met vzw Berdache, oudervereniging voor ouders met een gendervariant kind, en het Vlaams Expertisecentrum Suïcidepreventie (VLESP). Aangezien elk kind en elke situatie verschillend is, bestaan er geen pasklare antwoorden op alle vragen. Wel kunnen onderstaande antwoorden een gids zijn voor ouders die hun kind willen ondersteunen.

Heb je een vraag waar je het antwoord niet op terugvindt? Neem gerust contact op met het Transgender Infopunt. We vullen deze website regelmatig aan met nieuwe vragen van ouders.

‘Suïcidaal gedrag’ is een verzamelterm voor zowel zichtbare als onzichtbare gedragingen en signalen dat je kind aan zelfmoord denkt. Suïcidaal gedrag beperkt zich niet enkel tot zelfmoordpogingen: het is zoals een ijsberg. vaak zien we enkel het topje van de ijsberg, zoalssommige vormen van zelfbeschadiging, eetproblemen, overmatig drinken of druggebruik en een zelfmoordpoging. Onder water zit het onzichtbare suïcidale gedrag: zaken die je als ouder niet meteen kan opmerken, zoals denken aan zelfmoord en overmatig piekeren, zelfmoordplannen maken of het verlangen naar ‘er niet meer zijn’. Ook zelfbeschadiging is niet altijd zichtbaar: jongeren zijn soms heel goed in het verbergen ervan. Let op: ook is niet elke vorm van zelfbeschadiging een indicator voor zelfmoordgedachten. Het kan ook een manier zijn om met spanning, pijn of verdriet om te gaan. De gedachte aan zelfmoord is daarentegen wel een sterk signaal en voorspeller van een zelfmoordpoging. Het is belangrijk om deze altijd serieus te nemen.

Wanneer je merkt dat je kind denkt aan zelfmoord, neem dan elk signaal serieus. Er wordt soms gezegd dat wie praat over zelfmoord, het niet echt zal doen. Dit klopt niet: iemand die een zelfmoordpoging doet heeft hierover vaak signalen gegeven naar de omgeving. Wanneer je signalen herkent, is het belangrijk om de vraag te stellen of je kind soms  denkt aan zelfmoord. Je brengt je kind daarmee niet op het idee om zelfmoord te plegen. Integendeel, doordat je duidelijkheid krijgt of het al dan niet aan zelfmoord denkt, kan je gepast handelen en op die manier helpen voorkomen.

Enkele handvaten:

  • Neem de signalen van je kind altijd serieus: ze wijzen erop dat je kind het moeilijk heeft en hulp nodig heeft.
  • Ga met je kind een gesprek aan over zelfmoord. Zo kan je de ernst van de zelfmoordgedachten inschatten en indien nodig hulp zoeken.
  • Zorg voor een veilige omgeving: zorg dat er zo weinig mogelijk middelen in huis zijn waarmee je kind zelfmoord zou kunnen plegen. Denk aan alcohol, drugs, medicatie, scheermesjes, scharen, … Als je kind ernstig aan zelfmoord denkt, laat het dan zo weinig mogelijk alleen.
  • Zet tijdig de stap naar gepaste hulpverlening

Meer lezen

We durven vaak niet te praten over zelfmoord of zelfdoding. We vinden het ongemakkelijk en willen het soms niet ter sprake brengen, uit angst dat het de ander op ideeën zou kunnen brengen. Misschien wil je je als ouder niet opdringen of denk je dat het wel zal overgaan. Misschien denk je dat erover praten het erger zal maken. Deze gedachten zijn normaal, maar het is belangrijk om als ouder een gesprek over zelfmoord met je kind nooit uit de weg te gaan. Wetenschappelijk en praktisch onderzoek tonen aan dat net het ter sprake stellen van zelfmoord levens kan redden. Door te spreken over zelfmoord kan je net tonen aan je kind dat het met diens verhaal of donkere gedachten bij jou terecht kan.

Meer lezen

Wanneer je kind een zelfmoordpoging heeft ondernomen heeft dit een grote invloed op jou als ouder. Je bent misschien boos, verdrietig of onzeker, en zit met een heleboel vragen. Hoe moeten we nu verder?

Weet dat je niet alleen bent, en dat er verschillende hulpmiddelen bestaan om jou en je kind terug op weg te helpen na een poging. Ook jij als ouder hebt recht op hulp en ondersteuning. Het is belangrijk om tijdens deze periode ook zorg te dragen voor jezelf.

Enkele tips

  • Zorg ervoor dat er terug routine komt in het dagelijkse leven van je kind
  • Laat weten dat je er bent en dat je kind bij jou terecht kan
  • Creëer een veilige omgeving voor je kind
  • Werk samen met de professionele hulpverlening

Of er zich opnieuw een poging voordoet valt op voorhand niet te voorspellen, maar dit is hoe dan ook nooit jouw fout.

Meer lezen

Je kan als ouder opmerken dat je kind op een directe of indirecte manier verontrustende inhoud post op internet. Denk aan ‘het is beter zonder mij’, ‘life is shit’ of het gebruik van heel veel negatieve emoticons. Sommige jongeren delen ook berichten op sociale media die over zelfmoord gaan, zoals filmpjes, foto’s of artikels. Je vraagt je misschien als ouder af of en hoe je hierop moet reageren.

Ga als ouder een gesprek over zelfmoord niet uit de weg. Je kan deze berichten aangrijpen om er met je kind over te praten. Benoem hierbij wat je hebt gezien en zeg wat je voelt. Je mag als ouder zeker aangeven dat je ongerust bent.

Meer lezen

Een zelfdoding is een erg ingrijpende gebeurtenis voor de omgeving, familie, vrienden en kennissen van het slachtoffer. Transgender personen zijn een kwetsbare groep voor zelfmoordgedachten en -pogingen. De kans bestaat dus dat je kind geconfronteerd wordt met verhalen of berichten over de zelfdoding of een -poging van een transgender persoon. Omdat de transgender gemeenschap in Vlaanderen niet zo groot is, is het mogelijk dat je kind de transgender persoon direct of indirect kent. Of misschien stuit je kind op een bericht van een bekende transgender persoon of rolmodel die overleed aan de gevolgen van zelfmoord. Dergelijk nieuws circuleert snel op het internet en fora waar transgender jongeren met elkaar in contact komen.

Zulke berichten roepen bij jou als ouder misschien vragen op. Mogelijks word je bezorgd of vraag je je af wat dit nieuws doet met je kind. Hoe praat je met je kind over zelfmoord?

Kinderen hebben recht op informatie. Je kan ze niet altijd beschermen voor slecht nieuws van buitenaf want ze komen er in dit digitale tijdperk voortdurend mee in contact door het internet, televisie en het nieuws op de radio. Je kan als ouder wel een aantal dingen kaderen of het nieuws over een zelfdoding aangrijpen om het onderwerp bespreekbaar te maken. Onthoudt wel dat de transgender identiteit nooit de enige aanleiding voor een zelfmoord is. Dat je kind transgender is zorgt er dus niet automatisch voor dat die ook aan zelfmoord denkt.

Concrete tips :

  • Ga altijd in op de vragen die je kind stelt over het bericht. Wanneer het kind het onderwerp of nieuws ter sprake brengt, is het belangrijk om de tijd te nemen om daar met je kind even over te praten.
  • Sommige jongeren vinden het eerder moeilijk om zo’n onderwerpen ter sprake te brengen of durven er niet meteen iets over vragen. Je kan dan concrete nieuwsberichten gebruiken om een gesprek aan te knopen, bijvoorbeeld wanneer jullie beiden een artikel in de krant hebben gelezen of samen naar het journaal kijken. Durf ook proactief te vragen of je kind gehoord heeft over het nieuws.
  • Het nieuws over een zelfmoord van een transgender persoon kan jou als ouder angstig of bezorgd maken. Uit dit niet meteen naar je kind toe, maar probeer je kind eerst gerust te stellen. Dat betekent niet dat je je gevoelens moet verbergen, je mag gerust tonen dat een bepaald bericht jou verdrietig of bezorgd maakt, maar overdrijf hier niet in. Zo krijgt je kind niet het gevoel dat het jou moet troosten of voortdurend gerust moet stellen.
  • Neem tijd voor een gesprek. Dat kan bijvoorbeeld aan tafel tijdens het eten of tijdens het autorijden. Maak het niet te zwaar, plan met andere woorden geen familieraad of een ‘praatwandeling’ in het park, tenzij je kind daar zelf behoefte aan heeft.
  • Vraag of je kind begrijpt wat er gebeurd is en wat het met je kind doet. Wanneer je kind er niet zoveel belang aan hecht of het je kind niet echt bezighoudt, dring dan niet aan maar maak duidelijk dat het altijd naar je toe mag komen om iets te vragen of te vertellen.
  • Geef eerlijk antwoord op de vragen van je kind. Wanneer je kind een vraag stelt, is het ook klaar voor een antwoord. Wanneer je de vraag ontwijkt, wordt je kind mogelijks nog ongeruster of verward.
  • Durf het ook zeggen als je iets niet weet.
  • Het is normaal dat je als ouder ongerust bent, maar ga door dergelijke berichten niet plotseling veranderingen doorvoeren. Als je kind alleen naar school gaat, ga het dan niet plots brengen met de auto tot aan de schoolpoort om er zeker van te zijn dat het wel degelijk naar school gaat. Spreekt je tiener vaak af met vrienden of gaat die af en toe op stap of bij iemand slapen? Ga dit dan niet plots verbieden, maar maak goede afspraken en vertrouw erop dat je kind met jou of met anderen zal praten wanneer dat nodig is.
  • Vertel je kind dat wanneer het nog vragen heeft of met iets zit, het altijd naar jou toe mag komen.

UITZONDERING : ben je op de hoogte van de zelfmoordgedachten van je kind of heeft je kind reeds een poging ondernomen? Dan kan het nodig zijn om toch extra maatregelen te treffen. Neem contact op met de Zelfmoordlijn1813, zij kunnen je advies geven over wat je als ouder het best kan doen.

Hulpverlening

Ouders vragen zich soms af wanneer het noodzakelijk is dat er een hulpverlener wordt ingeschakeld. Welke signalen wijzen erop dat je kind aan zelfdoding denkt en hulp nodig heeft? Er zijn geen eenduidige of specifieke signalen voor zelfdoding. Bovendien hebben de signalen die jongeren kunnen vertonen veel gemeen met de signalen voor een depressie. De signalen kunnen soms heel duidelijk zijn, terwijl andere net iets minder direct zijn. Een poging tot zelfdoding valt ook niet te voorspellen, maar je kan wel waakzaam zijn wanneer je één van de volgende dingen opmerkt bij je kind :

  • Signalen van depressie
  • Het zeggen: ‘ik wil er niet meer zijn’, ‘ik zie het niet meer zitten’, ‘ik wil dood’. Soms zijn deze minder duidelijk, zoals ‘ik zal er voor zorgen dat ik niemand meer tot last ben’
  • Ervaren van hopeloosheid (‘het zal toch nooit beter worden’)
  • Veel met de dood bezig zijn
  • Afscheid nemen, dingen weggeven
  • Alcohol- en drugsmisbruik
  • Verminderde eetlust
  • Zoeken naar middelen
  • Zelfverwonding

Wanneer je deze signalen opmerkt of deze gedurende langere tijd aanwezig zijn, is het noodzakelijk om de stap naar professionele hulpverlening te zetten. Je kan steeds terecht bij je huisarts, die je kan doorverwijzen naar geschikte hulpverlening. Je kan ook rechtstreeks een afspraak maken bij een psycholoog, psychiater of therapeut.

Heb je dringend hulp nodig? Je kan terecht bij de Zelfmoordlijn1813

Bij een acute levensbedreigende situatie bel je best onmiddellijk de hulpdiensten op het nummer 112. Wanneer je dit nummer belt kom je terecht bij alle hulpdiensten, namelijk de politie, de ambulance en de brandweer

Bij een crisis

Wanneer is er sprake van een crisis?

  • Is er een concreet plan?
  • Beschikt de persoon over middelen om zelfmoord te plegen?
  • Is er sprake van eerdere zelfmoordpogingen?
  • Is de persoon alleen, heeft die zich opgesloten?

Als je ‘ja’ kan antwoorden op één of meer van bovenstaande vragen onderneem je best maatregelen. Je kan bij de volgende hulpverleningskanalen terecht, afhankelijk van de situatie:

  • Je kan terecht bij je huisarts of de huisarts van wacht op dat moment. Deze kan je doorsturen naar geschikte hulpverlening of een mobiel crisisteam inschakelen. In Vlaanderen zijn er 11 mobiele crisisteams die uitrukken bij psychische kortsluitingen. Dit is een team van psychologen, psychiaters en verpleegkundigen die aan huis komen wanneer er acute crisis is en volgen de situatie mee op. Ze helpen ook om de tijd tot een vaste opname te overbruggen. Op de website van geestelijkgezondvlaanderen lees je hoe mobiele crisisteams te werk gaan.
  • Wanneer het kind een gevaar is voor zichzelf of de omgeving en de thuisomgeving niet meer veilig is, kan de huisarts je ook doorsturen naar een psychiatrisch ziekenhuis waar je kind tijdelijk terecht kan.
  • Is er sprake van een overdosis medicatie of alcohol? Neem dan contact op met het Antigifcentrum op het gratis nummer 070 245 245. Zij zijn 24 uur op 24 uur beschikbaar. Mocht je geconfronteerd worden met een wachttijd, bel je best het nummer 02 264 96 30 of contacteer je je huisarts. Bij een acute levensbedreigende situatie bel je steeds naar het noodnummer 112.

Waar kan je terecht?

Help! Mijn kind denkt aan zelfmoord

Wat? een website met informatie en tips voor ouders met een kind dat aan zelfmoord denkt

Hoe? Online via www.ouders.zelfmoord1813.be

Wat verwachten? Je vindt op de website getuigenissen van ouders die een kind hebben dat aan zelfmoord denkt, aangevuld met inzichten en concrete tips van experts.

Zelfmoord1813

Wat? Ondersteuning en informatie rond zelfmoordgedachten.

Hoe? Bellen, chatten en mailen. Er is ook een forum.

Wat verwachten? Bij de zelfmoordlijn kan je gratis en anoniem terecht als je aan zelfmoord denkt. Wanneer je belt naar de zelfmoordlijn kan het even duren voordat er verbinding wordt gemaakt. Het kan dat je even moet wachten totdat je wordt doorverbonden. Wanneer de lijn bezet is, kan je ervoor kiezen om doorverbonden te worden met Tele-Onthaal. E-mails worden binnen 5 dagen beantwoord, en chatten kan elke avond. Je kan ook je verhaal delen met anderen en ervaringen delen of anderen ondersteunen op het forum.

Contact

Centrum Geestelijke Gezondheidszorg (CGG)

Wat? CGG’s begeleiden personen met ernstige psychische of psychiatrische problemen die worden doorgestuurd door de huisarts of het CLB.

Waar? Overal in Vlaanderen. Vind een CGG in jouw buurt op deze kaart.

Wat verwachten? Kinderen, jongeren en volwassenen kunnen terecht bij een CGG voor een consult op afspraak. Verschillende specialisten zoeken samen met jou het beste antwoord op je hulpvraag.

Contact

Centrum Algemeen Welzijnswerk (CAW)

Wat? het CAW is er voor iedereen met vragen en problemen rond algemeen welzijn.

Waar? overal in Vlaanderen. Vind een CAW in jouw buurt op deze kaart.

Wat verwachten? Je kan hier gratis en anoniem je verhaal vertellen en advies of hulp vragen. Je kan langs gaan bij een CAW in jouw buurt tijdens de openingsuren, maar je kan ook bellen, mailen of chatten. Sinds 2019 is CAW Oost-Vlaanderen het referentie-CAW voor transgender personen in samenwerking met het Transgender Infopunt.

Openingsuren: maa-vrij tussen 9u en 17u

Contact

Snel naar…

Mijn kind begrijpen

Mijn kind steunen

Mijn kind en mentaal welzijn

Mijn kind denkt aan zelfmoord

Zorg voor mezelf