In elke cultuur gelden er bepaalde normen rond gender, seksuele oriëntatie en relaties. Gendernormen zijn de sociale afspraken en verwachtingen die een samenleving verbindt aan een gender (man, vrouw, non-binair, transgender,..). De Westerse gendernormen zijn erg binair: ze gaan uit van een tegenstelling tussen hoe mannen en vrouwen zich moeten gedragen en hoe ze er moeten uitzien. Zo wordt er van mannen in België niet verwacht dat ze een kleedje dragen, en wordt er van vrouwen niet verwacht dat ze een auto kunnen repareren.

De opvatting dat ieders genderidentiteit overeenkomt met het geboortegeslacht noemt men de cisgendernorm. ‘Cisgender’ of niet-transgender zijn is dus met andere woorden de norm. Als iemands genderidentiteit niet overeenkomt met het gender dat hen werd toegekend bij de geboorte, reageren mensen vaak verbaasd. Mensen die zich gendervariant uiten of gedragen worden sneller als ‘afwijkend’ gezien. Ook staat in onze westerse cultuur staat nog steeds de heteronorm centraal: mensen gaan er vanuit dat je enkel verliefd wordt op personen met een ander gender. Deze norm wordt tegenwoordig gelukkig meer en meer in vraag gesteld, waarbij er plaats komt voor andere seksuele oriëntaties.

Wanneer iemand zich buiten de M/V categorieën begeeft, zorgt dat vaak voor zowel innerlijk conflict als kritiek van buitenaf. Soms voelt men zich dan niet volledig aanvaard. Buitenstaanders reageren soms eerder argwanend wanneer ze iets nog niet kennen. Daardoor komen transgender personen vaker in aanraking met negatieve reacties of geweld dan cisgender personen. Ook binnen de LGBT+ community ervaren sommige mensen moeilijkheden.

Lees meer over transfobie en weerbaarheid in de brochure ‘Opvallen en rechtslaan’ van Cavaria.

Eric, Leopold, Carlien, Xander, Winne en Liff vertellen in dit filmpje over de negatieve reacties waar ze soms mee te maken krijgen.

In het filmpje komen holebi- en transgender personen aan bod. Voor niet-transgender specifieke informatie kan je terecht op www.lumi.be.

Wanneer je openlijk je gender of seksuele voorkeur toont, betekent dit nog niet dat je zelf geweld uitlokt. Ook dan zijn geweldervaringen nooit jouw schuld!

De verantwoordelijkheid voor geweld ligt steeds bij de dader.

Ook als je voor jezelf opkomt, kan het toch nog gebeuren dat je iets meemaakt waar je je niet goed bij voelt. Belangrijk is dan dat je daar niet mee blijft zitten. Je mag je grenzen duidelijk bewaken en hebt recht op hulp en steun.

Wat kan je zelf doen?

Grenzen stellen

Wanneer je jezelf leert aanvaarden en je eigen grenzen kent en bewaakt, kan je negatieve ervaringen soms voorkomen. Leren voor jezelf opkomen begint met een positieve kijk op jezelf. Wanneer je je goed in je vel voelt, blijf je vaak ook stabieler wanneer je iets vervelends meemaakt. Je bent dan beter gewapend tegen anderen die een oordeel vellen over jou. In het onderdeel ‘Op zoek naar jezelf’ vind je meer informatie over het gebruik van labels, zelfaanvaarding en het wel of niet vertellen aan je omgeving.

Wanneer iemand je benadert op een manier die jij niet fijn vindt, overschrijdt deze persoon je grenzen. Deze grenzen zijn persoonlijk, dus enkel jij kan ze aangeven zodat een ander ze kan respecteren. Doe je dat niet, dan weten anderen soms niet dat ze je kwetsen. Niet iedereen heeft dezelfde grenzen als jij, dus het is belangrijk om te tonen wanneer jij bepaald gedrag niet prettig vindt.

Voorbeelden van gedrag waarbij de grenzen van mensen kunnen verschillen:

  • Grapjes of scheldwoorden over LGBT+ personen zijn niet altijd kwaad bedoeld, maar kunnen jou mogelijks wel kwetsen.
  • Wanneer iemand (al dan niet bewust) verkeerde voornaamwoorden (hij/zij/die/..) of een verkeerde naam voor je blijft gebruiken, kan dit voor jou misschien als gebrek aan respect overkomen.
  • Intieme vragen op een onverwacht moment, bijvoorbeeld over je seksueel leven, kunnen ongewenst zijn.
  • Wanneer iemand vertrouwelijke info over jouw seksuele oriëntatie of genderidentiteit deelt met anderen, kan dit je kwetsen.
  • Wanneer iemand zich plots volledig anders tegenover je gedraagt nadat je hen vertelde over je genderidentiteit of seksuele voorkeur, kan dit hard aankomen.

Als iemand je grenzen overschrijdt, is het belangrijk dat je dit duidelijk maakt aan deze persoon. Ook ‘nee’ durven zeggen is voor jezelf opkomen. Je grenzen duidelijk aangeven is niet altijd makkelijk, maar je kan het leren. Wat de beste strategie is, hangt van de situatie af: Ken je de ander en weet je hoe die gaat reageren? Is het beter om die persoon vriendelijk aan te spreken of kordaat? Confronteer je hen best onder vier ogen of met getuigen? Is een kwade blik voldoende of moet je er iets bij zeggen?

Enkele tips:

  • Wees duidelijk: zeg zonder omwegen of vragen waarover het gaat, waarom iets moet veranderen en welk gedrag je in de plaats verwacht. Het is niet nodig om de ander te beledigen, belachelijk te maken of te bedreigen. Je mag het gedrag van de ander duidelijk afwijzen. Leg de focus op het ongewenste gedrag en niet op de persoon zelf. Gebruik hiervoor ‘ik’-boodschappen.
  • Let op je lichaamstaal: als je ernstig genomen wil worden, sta dan recht en neem ruimte in, kijk de ander in de ogen, blijf ernstig (opgelet, een glimlach ondermijnt dit!) en gebruik een vaste, neutrale en wat lagere stem. Je handen kunnen met gebaren onderstrepen wat je zegt. Als je wil dat iemand ergens mee stopt, toon dat dan met een ‘stop’-gebaar. Als je niet wil dat iemand je betast, neem dan hun hand weg. Ook als je op het eerste gezicht niet stoer lijkt, kan je met lichaamstaal verrassend uit de hoek komen.
  • Oefen: voor jezelf opkomen, kan je oefenen. Dit kan alleen of samen met iemand. Je begint best met simpele situaties. Je leert dan een persoon erop attent te maken dat je iets niet fijn vindt. In zulke situaties loop je weinig risico dat de ander het je kwalijk neemt. Je oefent grenzen stellen en wint tegelijkertijd aan zelfvertrouwen.

Wat als iemand toch je grenzen overschrijdt?

Ook als je voor jezelf probeert op te komen, kan het toch nog gebeuren dat je iets meemaakt waar je je niet goed bij voelt. De verantwoordelijkheid voor geweld ligt altijd bij de dader! Blijf er in ieder geval niet mee zitten: zoek steun of hulp en doe een melding.

“Als mensen kritiek hebben dan heb ik juist nog meer de neiging daar extra hard over te gaan, uit boosheid naar die mensen die vinden dat ik zus of zo moet zijn. Maar dat hangt er ook vanaf hoe ik me voel… Als ik een goeie dag heb dan lukt dat, en op andere momenten wou ik dat ik me kon wegsteken en denk ik ‘Hoe zie ik er nu uit? Ben ik wel vrouwelijk genoeg?”

Carlien

“Hoe ik voor mezelf opkom? Dat hangt er erg vanaf wie die persoon voor mij is. Als dat iemand is die ik in mijn leven wil hebben, dan ga ik die onderwijzen daarover. Als dat iemand is die ik nooit meer ga tegenkomen dan ga ik die gewoon één keer op diens plaats zetten of een kort inzicht geven… Maar vaak laat ik het ook zo passeren. Ik probeer daar niet te veel bij stil te staan”

Uwi

Bij een nare ervaring

Na een nare ervaring is het goed om te praten over wat je hebt meegemaakt en wat dat met jou deed. Een collega, vriend of familielid kan je steunen en helpen om je veiliger te voelen. Ook kunnen ze je helpen te voorkomen dat je dit opnieuw zou meemaken. Eventuele schaamte en schuldgevoel kunnen het soms moeilijk maken om erover te praten.

Hoe ga je een gesprek aan over geweld?

  • Zorg voor een rustige plaats en voldoende tijd
  • Geef duidelijk aan wat jij verwacht van de luisteraar:
    • Wil je enkel kunnen vertellen, zonder -vaak goedbedoeld- advies? Wil je graag advies of samen op zoek gaan naar de te nemen vervolgstappen? Geef dit aan.
    • Indien je wenst dat je verhaal geheimgehouden wordt, geef dit dan aan, alsook waarom je dit wenst. Besef dat indien je verhaal erg zwaar is, de persoon aan wie je het vertelt misschien ook nood heeft om dit met iemand te delen.
  • Benoem wat je is overkomen en waarom je dit met deze persoon wil delen.
    • Op de website van Fit in je hoofd vind je meer info over praten over gevoelens. Op de website van Awel vind je tips over hoe je een gesprek over een gevoelig onderwerp kan aanknopen met je ouders.

Naast praten, kan ook schrijven of creativiteit helpend zijn. Ook kan contact met lotgenoten steun bieden. Deze kan je terugvinden via verenigingen of sociale media, of via lotgenotengroepen.

Soms is praten met een hulpverlener meer aangewezen dan een gesprek met vrienden of familie. Lees hier meer over onder ‘hulpverlening‘.

Wanneer iemand je grenzen overschrijdt, kan je dit melden bij instanties voor gelijke kansen of een een aangifte doen bij de politie. Voor het melden van discriminatie kan je terecht bij het Instituut voor de Gelijkheid van Vrouwen en Mannen (IGVM) of de Vlaamse ombudsdienst. Ben je slachtoffer van een misdrijf, dan kan je best zo snel mogelijk aangifte doen bij de politie. Op de website van Lumi kan je meer lezen over het verschil tussen een melding, klacht en aangifte. 

We moedigen je aan om te melden wat je overkomt, want:

  • Je komt op voor je rechten
    Verschillende uitingsvormen van transfobie en discriminatie zijn strafbaar in België. Wanneer je twijfelt of wat jou is overkomen al dan niet strafbaar is, kan je nog steeds een melding of aangifte doen. Lees er meer over op www.transgenderinfo.be.
  • Je doet je verhaal
    Je ervaring neerschrijven of erover praten helpt je om die een plaats te geven in je leven. Wanneer je een klacht indient of een melding doet, kan je gebruikmaken van diensten die je begeleiden in het omgaan met je ervaring.
  • Je helpt cijfers in kaart te brengen
    Wanneer men weet hoeveel mensen in aanraking komen met transfoob geweld of seksisme, kan er druk worden gezet op een (lokale) overheid, werkgever, school of vereniging om meer in te zetten op dit probleem, bijvoorbeeld door te werken aan een veilige omgeving voor lgbt+ personen. Jij helpt dus op lange termijn te voorkomen dat dit jou en anderen nog overkomt.

Je bent niet verplicht om te melden wat je overkomen is of om een klacht in te dienen bij de politie. Ook zonder een melding te doen heb je recht op steun en hulp.

Een negatieve ervaring kan een deuk in je zelfvertrouwen geven. Gun jezelf de tijd om je emoties aandacht te geven. Je kan ze neerschrijven of creatief uiten. Je droevige gevoelens omzetten naar iets positiefs en krachtigs, kan voor zingeving zorgen. Voorbeelden hiervan zijn:

  • Kiezen om meer afstand te nemen van bepaalde mensen en meer verbondenheid te zoeken naar andere mensen toe.
  • Deelnemen aan een praatgroep rond geweldervaringen.
  • Slam poetry schrijven en voor een publiek brengen. Of humor gebruiken om je verhalen mee naar buiten te brengen.
  • Een actie opzetten voor een meer inclusiviteit of tegen uitsluiting en geweld.
  • Helpen het beleid in je vereniging, school, werk, sportclub,… te veranderen, zodat dit een veilige en aangename plek wordt voor jou.
  • Voor sommigen kan ook religie of spiritualiteit een grote steun bieden.

Hulpverlening

Wanneer je een negatieve ervaring meemaakt, heb je recht op professionele ondersteuning. Er bestaan verschillende vormen van ondersteuning: anoniem of niet, gratis of betalend, gefocust op je welzijn of op je rechten, … Jij kiest afhankelijk van jouw noden.

Er zijn verschillende opvang- en infolijnen waarmee je kan bellen, mailen of chatten, zoals Lumi, Transgender Infopunt, Awel of Tele-onthaal. Je kan ook terecht in één van de regenbooghuizen voor een onthaal- of opvanggesprek. Dit kan gratis en anoniem. Ook vrienden of familie zijn welkom op het gesprek. Je kan een afspraak maken via hun mailadres of op een onthaalmoment langskomen.

Sommige ervaringen kunnen stress en traumatische reacties teweegbrengen. Je moet de negatieve ervaring een plaats geven, maar wanneer je het gevoel hebt dat dit niet lukt kan het goed zijn om hulp te zoeken, bijvoorbeeld bij slachtofferhulp. Op de website www.slachtofferzorg.be vind je meer informatie over het verwerken van een ingrijpende gebeurtenis. Om te praten over je ervaringen en je gevoelens en gedachten daarbij, kan je ook beroep doen op psychologische hulpverlening.

Bij noodgevallen neem je het best contact op met de politie, via het noodnummer 112. Je lokale politiekantoor kan je terugvinden op de website van de politie. De politie heeft ook een dienst slachtofferbejegening, die gratis opvang, informatie en bijstand verleent aan slachtoffers die aangifte doen bij de politie.

Nuttige links

Waar kan je terecht?

1712

Wat? Informatie, advies en doorverwijzing rond alle vormen van geweld en misbruik.

Hoe? Bellen, chatten en mailen.

Wat verwachten? Je kan gratis en discreet terecht bij 1712 wanneer je wil praten over elke vorm van misbruik en geweld. Een medewerker schat samen met jou de situatie in en acties die je kan ondernemen. Je kan ook een e-mail sturen, die op een veilige manier via een versleutelde verbinding wordt verzonden. Voor dringende vragen neem je best telefonisch contact op.

Contact

Slachtofferhulp CAW

Wat? Dienst van het CAW voor mensen die geweold meemaakten

Waar? overal in Vlaanderen. Vind een CAW in jouw buurt op deze kaart.

Wat verwachten? Deze dienst kan je zowel helpen met praktische zaken als een luisterend oor bieden voor jouw verhaal. Ook wanneer het geweld nog steeds aanwezig is, kan slachtofferhulp je begeleiden in de stappen die je kan nemen. Je kan gratis en anoniem terecht bij een CAW in jouw buurt, maar je kan ook bellen, mailen of chatten.

Contact

Zorgcentra seksueel geweld (ZSG)

Wat? een dienst in een ziekenhuis waar slachtoffers van seksueel geweld terecht kunnen

Waar? Je vind een ZSG in Brussel, Luik en Gent.

Wat verwachten? Bij een ZSG kan je terecht voor medische en psychische zorg en een forensisch onderzoek. Je kan er ook een klacht neerleggen indien je dit wenst. Hoe dit verloopt lees je op deze pagina.

Openingsuren: je kan als slachtoffer op gelijk welk uur en dag terecht bij een ZSG

Contact

Jongeren Adviescentrum (JAC)

Wat? voor jongeren met een vraag of een probleem

Waar? overal in Vlaanderen. Vind een JAC in jouw buurt op deze pagina.

Wat verwachten? Je kan als jongere gratis en anoniem terecht bij het JAC met vragen of problemen. Je kan er je verhaal doen en krijgt er informatie, advies, korte hulp en begeleiding indien nodig.

Openingsuren: afhankelijk van het JAC in jouw buurt

Contact

Lumi

Wat? De opvang- en infolijn voor iedereen met vragen rond gender en seksuele voorkeur.

Hoe? Bellen, chatten en mailen.

Wat verwachten? De vrijwilligers van Lumi beantwoorden al je vragen rond seksualiteit en gender, luisteren anoniem en vertrouwelijk en denken en voelen met je mee. Je kan er terecht voor informatie, of om je verhaal te doen.

Openingsuren: maandag, woensdag en donderdag van 18u30 tot 21u30.

Contact

Awel

Wat? Awel luistert naar kinderen en jongeren

Hoe? Bellen, chatten en mailen

Wat verwachten? Je kan gratis en anoniem bellen, mailen en chatten met een medewerker van Awel wanneer je een vraag, verhaal of probleem hebt. Ook kan je op het Awel forum ervaringen uitwisselen met leeftijdsgenoten.

Contact

  • Bel 102 (dagelijks tussen 16u en 22u)
  • brievenbus@awel.be
  • Chat (dagelijks tussen 18u en 22u)
  • Forum
  • www.awel.be

Tele-onthaal

Wat? Algemene hulplijn voor iedereen die nood heeft aan een babbel.

Hoe? Bellen en chatten.

Wat verwachten? Je kan bij Tele-onthaal dag en nacht gratis en anoniem terecht met alles wat je bezig houdt: zowel kleine als grote zorgen. Er is steeds een vrijwilliger die naar je luistert.

Contact

Transgender Infopunt

Wat? Het informatie-, onthaal en kenniscentrum voor alle vragen rond het transgenderthema.

Hoe? Bellen, mailen of op afspraak.

Wat verwachten? Je kan gratis bellen of mailen met alle vragen over het transgenderthema. Je kan er ook terecht voor onthaal in de ontvangstruimte in het UZ Gent: hiervoor maak je best een afspraak.

Openingsuren: dinsdag tot vrijdag van 9u tot 16u.

Contact

0800 96 316

Centrum Algemeen Welzijnswerk (CAW)

Wat? het CAW is er voor iedereen met vragen en problemen rond algemeen welzijn.

Waar? overal in Vlaanderen. Vind een CAW in jouw buurt op deze kaart.

Wat verwachten? Je kan hier gratis en anoniem je verhaal vertellen en advies of hulp vragen. Je kan langs gaan bij een CAW in jouw buurt tijdens de openingsuren, maar je kan ook bellen, mailen of chatten. Sinds 2019 is CAW Oost-Vlaanderen het referentie-CAW voor transgender personen in samenwerking met het Transgender Infopunt.

Openingsuren: maa-vrij tussen 9u en 17u

Contact

Snel naar…

Op zoek naar jezelf

Goed in je vel

Omgaan met negatieve reacties

Anderen ontmoeten

Denken aan zelfmoord